نظريه ھای مختلف درباره حافظه 

نظريه ھای حافظه

نعيمه جھانبانی کارشناسی ارشد مشاوره

نظريه ھانری برگسون 1 : برگسون اساس اً حافظه را كه موضوع آن تكرار عملی است و نوعی عادت می باشد از حافظه ای كه تخيل

می كند و به عادت ربطی ندارد مجزا می نمايد. برگسون حافظة تخيلی را با دقت از آن جدا می كند و می گويد : (( اگر ھم نظريه

فيزيولوژيك برای حركات عادتی اعتبار داشته باشد در موضوع صورتھای ذھنی خاطره ای ارزشی ندارد )). درحقيقت برگسون در

دو فصل كتاب خود ( ماده و حافظه ) می خواھد ثابت كند كه فقط عادات حركتی در مغز باقی می مانند. زيرا عموم اً نقش مغز و بدن

نگھداری دستگاه ھای ماشينی، حركتی است. اما خاطره ھايی كه به صورت ذھنی ھستند به شكل نمودھای ذھنی غيرمستعشر درام

.( می كند و فقط ھنگامی به سطح وجدان می آيند كه برای احتياجات زمان حال مفيد باشند( كرمی ، 1383

نظريه تداعی 2 : اولين بار توسط افلاطون مطرح شد و توسط ارسطو دنبال گرديد. منظور از تداعی آن است كه فرد با تصور باعث

تجسم يا ديدن يك پديده ديگر می گردد. روانشناسان گشتالتی معتقدند كه ھمراھی و ارتباط اجزای يك سازمان با يكديگر اساس حافظه

را تشكيل می دھد، اين اجزا با يكديگر تركيب شده و در يك

شكل واحد سازماندھی می شود، كه منجر به يادآوری می گردد. به طور كلی پيروان نظريه تداعی معتقدند كه ياد آوری علت تداعی

.( است ( عظيمی ، 1373

1. Bergson 2. Association

نظريه تحكيم 1 : عبارت است از انتقال مواد از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت. مولر و

پيل زاكر 2 اولين بار نظريه تحكيم را در سال 1900 مطرح كردند. به عقيده آنھا برای تحكيم حافظه يك فعاليت عصبی تا برای مدتی

بعد از يادگيری ادامه دارد. در عين حال بازداری پس گستر در تحكيم مواد يادگرفته شده اخير مداخله می كند. شرينگتون 3 فرضيات

مشخصی را درباره فرآيند عصبی تحكيم مطرح نمود. بر اساس نظر او فعاليت مكرر مدارھای عصبی و افزايش ارتباطات سيناپسی

به برقراری تعليم كمك می كند. و بدين طريق اطلاعات وارد حافظة درازمدت می شود. وقتی اطلاعات وارد حافظه دراز مدت می

گردد، درصد از بين رفتن آنھا خيلی كم می شود. تكرار و مرور ذھنی نقش مھمی در تحكيم و انتقال اطلاعات به حافظه دراز

.( مدت بازی می كنند كه در انتقال اطلاعات از حافظة كوتاه مدت به بلند مدت پيش می آيد ( كيل ، دھقان ، 1375

نظريه بارتلت 4 : فردريك بارتلت ( 1961 ) موضوع يادآوری را در شرايط آزمايشگاھی و اجتماعی مطالعه كرد. او با اينكه به

روش علمی ابينگھاوس در مطالعه فعاليت ھای شناختی انسان اعتقاد داشت و آن را تحسين می كرد، ولی معتقد بود كه ھجاھا و

كلمات بی معنی نمی توانند مواد مناسبی برای مطالعات حافظه باشند. به عقيده او سادگی و يكسانی كلمات بدون معنی كه ابينگھاوس

بر آن اصرار داشت، نه ممكن است زيرا ما با انسان سروكار داريم و نمی توان برای انسان محرك ھای خالص و بدون معنی به كار

برد. بنابراين سادگی در محرك ھا لزوم اٌ سادگی در پاسخ ھا را به وجود نمی آورد. و نه ضرورت دارد زيرا در زندگی واقعی،

انسان با كلمات با معنی سروكار دارد و استفاده از كلمات با معنی، شرايط تصنعی و غيرواقعی را برای او به وجود می آورد. او

داستانی ساختگی را كه در آن وقايعی بصورت عجيب و بدون ترتيب منطقی اتقاق می افتد به آزمودنی ھای خود ارائه داد و

1.Consolidation 2. muler & Pil zaker 3. Sherington 4. Barttlet ,F.

در فواصل زمانی مختلف از آنان خواست كه آن داستان و وقايع مربوط به آن را يادآوری كنند. نتايج نشان داد كه حوادث عاطفی،

.ترتيب حوادث و حوادث غيرمنتظره بھتر از بقيه موارد يادآوری شدند

1972 ): از تقسيم بندی حافظه به انواع نظام ھا و ساختارھای گوناگون انتقاد كردند. آنان تقسيم بندی ) نظريه كريك و لاكھارت 1

حافظه كوتاه مدت و بلند مدت را به دليل تفاوت در ظرفيت، نحوه كدگذاری و ميزان فراموشی نپذيرفته و معتقدند كه محدوديتھای

ضرفيتی برای ھر دو نوع حافظه وجود دارد و انواع كدگذاری فيزيكی و معنايی برای ھر دو نوع حافظه ممكن است وجود داشته

باشد. فراموشی نيز به نوع كدگذاری و مواد يادگيری بستگی دارد و بنابراين نوع حافظه تعيين كننده ميزان فراموشی نيست. آنان در

رد تقسيم بندی نظام ھای حافظه به مداركی از مطالعات نوروسايكولوژی حافظه نيز استناد كرده اند. از جمله بيمارانی ھستندكه

1970 ، . ( حافظه كوتاه مدت آنان آسيب ديده، ولی حافظه بلند مدت سالمی دارند ( شاليس و وارينگتون 2

آنان به جای تقسيم بندی انواع نظام ھای حافظه، چھارچوب سطوح پرادزش را برای حافظه پيشنھاد

.كردند

2. Shallices Warington 1. Craik & Lock Hart

پردازش نوع اول 1 و پردازش نوع دوم 2 . در پردازش نوع اول، كه مرحله مقدماتی از پردازش اطلاعات است، ويژگی ھای فيزكی

و حسی محرك ھا پردازش می شوند. در حالی كه در پردازش نوع دوم ، از محرك پردازش تحليل عميق تری می شود و بقای

اطلاعات تابعی است از عمق پردازش و عوامل مختلفی نظير ميزان توجه كه به محرك ھا اختصاص داده می شود. ثبات و حافظه

محصولی از عمليات معنايی در نظام شناختی است و ھر چه عمليات معنايی بيشتر درگير شده باشد حافظه بادوام تر و طولانی تر

خواھد ماند. در طول سه دھة اخير سطوح پردازش اطلاعات به عنوان يك اصل مھم و معتبر در مطالعات علمی حافظه معرفی شده

. ( است ( كريك ، 2002

نظريه گراف و شاختر 3: پيتر گراف دانيل شاختر ( 1987 و 1985 ) از محققانی ھستند كه در دو دھة اخير بيش از ديگران در

مورد حافظه نھان 4 در مقايسه با حافظة آشكار 5 مطالعه و تحقيق انجام داده اند با اينكه موضوع حافظة نھان سابقة طولانی و قديمی

در مطالعات روانشناسی دارد، ولی بدون اين شك تلاش ھا و مطالعات اين دو محقق در مطالعات مربوط به شناخت انسان تأثير

بسزايی داشته است. حافظه آشكار به حافظه ای گفته می شود كه مستلزم يادآوری ھوشيارانه و ارادی از تجربيات و يادگيری قبلی

باشد. در حالی كه در حافظه نھان، تجربه و يادگيری قبلی عملكرد حافظه را تسھيل می كند؛ بدون آنكه يادآوری ھوشيارانه و آگاھانه

ای در كار باشد. در انواع فراخوانی آزاد 6 فراخوانی با كمك سرنخ يا بازشناسی، از آزمودنی يا يادگيرنده به روشنی و ھوشيارانه

.خواسته می شود که موارد ومطالب يادگيری شده قبلی را بازيابی كند

1. Type I Processing 2. Type II Processing 3. Graf & Schacter

4. Implicit Memory 5. Explict Memory 6. Free Recall

اما در حالی كه در انواع آزمون ھای نھان از قبيل آزمون تصميم واژگانی 1 آزمون تشخيص كلمات 2 و آزمون تكميل كلمات ناقص 3

از آزمودنی به طور آشكار و صريح خواسته نمی شود كه به مطالب يادگيری شدة قبلی برگردد. بلكه به نوعی ارتباط اين آزمونھا با

مطالب قبلی مورد انكار و بی توجھی قرار می گيرد. و تنھا از يادگيرنده خواسته می شود كه اولين تصميم گيری ھا و تشخيص يا

تكميل كلمات را بدون ارجاع به مطالب قبلی انجام دھد. البته مطالعات نشان می دھند كه در انواع آزمون ھای آشكار و نھان نيز

تفاوت ھايی در نوع پردازش اطلاعات وجود دارد و اصول و قوانين مربوط به يادگيری و يادآوری در اين دو نوع آزمون نيز ممكن

( است متفاوت باشد ( گراف ، 1993

نظريه كوھن 4 : تا دو سه دھة پيش، در مطالعات حافظه عمدت اً از اطلاعات كلامی به عنوان مواد يادگيری استفاده می شد و مطالعه

.مربوط به حافظه حوادث عملی مورد غفلت واقع شده بود

رونالد كوھن ( 1981 ) از اولين كسانی بود كه اھميت حافظه عملی را در تحقيقات حافظه خاطرنشان ساخت. پارادايم حافظه عملی

معمولا به تكاليف اجرا شده توسط آزمودنی ( SPT) گفته می شود، كه در آن آزمودنی ھا تكاليف كوچكی ( نظير توپ را بغلتان ، 5

چوب كبريت را بشكان... ) را ھنگام يادگيری عملا انجام می دھند. اين تكاليف عملی با تكاليف سنتی كلامی ( VT ) 6 ،

.كه در آنھا آزمودنی ھا معمولا جملات را بدون اجرا و عمل می شنوند يا می خوانند، مقايسه می شوند

پس از اجرای مرحله يادگيری در ھر دو حالت آزمودنی ھا آزمون ھای حافظه ( فراخوانی آزاد، يادآوری با كمك نشانه يا بازشناسی) را دريافت می كنند.

1. Iexical Decisontest 2. Word Identification 3. Word Fragment Completin Tes t

4. Cohen 5. Subject Performed Tasks 6. Verbal Tasks

نتايج آزمايشھا نوع اً نشان داده است كه حافظه SPT برتر از حافظه VT ، است ( كوھن، 1989 . زيمر، كوھن، گوين، انگل كامپ، كرم

نوری و فولی 1 ). مطالعات نشان داده اند كه در برخی قوانين و اصول ، حافظة عملی و حافظة كلامی، با يكديگر متفاوتند، برای

مثال كوھن نشان داده است كه تفاوتھای مھمی كه در حافظه كلامی ميان كودكان و بزرگسالان يا ميان جوانان و سالمندان وجود

داردكه در حافظة عملی ديده نشده است. وی علت تفاوتھای حافظه كلامی با حافظه عملی را اين می داند كه فرايند پردازش اطلاعات

.در حافظة كلامی استراتژيك ( راھبردی )، ولی در حافظه عملی خودكار و اتوماتيك است

1993 ) : در مطالعه علمی وی موضوع فراموشی و قانون عدم تداعی ھا و اعمال در يادگيری ھا حاضر ) نظريه جان مك گاف 2

می شوند و برخی از تداعی ھا و اعمال نيز فراموش می شوند. ادراك، استدلال، حساسيت ھيجانی و اعمال، ھم محصولی از يادگيری

و ھم محصولی از فراموشی خود ھستند. او قانون عدم استفاده را كه ثرندايك مطرح كرد و رفتارگرايان آن را تأييد كردند، قانون عدم

استفاده عبارت است از ( زمانی كه بين محرك و پاسخ در يك زمان معين ارتباط برقرار نمی شود ). از قدرت اين ارتباط كاسته می

شود و عامل اصلی فراموشی ھمين قانون عدم استفاده است. قانون استفاده نيز به پيوندھای مكرر بين محرك و پاسخ اشاره می كند كه

.دليل اصلی يادآوری است

نظريه اينگھاوس 3 : ھرمان ابينگھاوس ( 1885 ) از اولين محققان حافظه بود كه به طور آزمايشگاھی و تجربی حافظه انسان را

مطالعه كرد. امتياز ويژه او اين بود كه با روش دقيق علمی و تجربی خود به مطالعه حافظه پرداخت. او برای آنكه كلمات را به طور

خالص و بدون بار معنايی و ھيجانی آن مطالعه كند و از ھرگونه سوگيری معنايی و ھيجانی به دور باشد، از كلمات ھجاھای بدون

معنی در مطالعات خود استفاده كرد. او دلايل ديگری نيز

1.Zimmer , Guynn. Engelkamp. Kormi. Nori. Foley 2.mac Geogh 3.Ebbinghavs

برای يادگيری و يادآوری كلمات بدون معنی داشت،از جمله سادگی و تجانس و تغييرپذيری كمی اين كلمات. او در مطالعات خود از

اين قوانين و دستورالعمل ھای استفاده كرد: يادگيری و يادآوری اطلاعات در يك زمان كنترل شده انجام می گرفت، بين فھرست

يادگيری و آزمون اطلاعات فاصله با زمانھای گوناگون قرار می داد. عوامل مزاحم و آشفته كننده را در يادگيری و يادآوری كنترل

می كرد، از ھيچ گونه تداعی و ارتباطی بين كلمات استفاده نمی كرد. در شرايط طبيعی و عادی زندگی به يادآوری و يادگيری

كلماتمی پرداخت. او برای اندازه گيری حافظه ھم از زمان و ھم از تعداد سيلابھا و كلمات استفاده می كرد. او سه منبع را برای خطا

معرفی كرد. عدم شباھت بين مواد يادگيری، غيرمتعارف بودن شرايط خارجی، شرايط درونی كه ناشی از نظريه ھا، نگرشھا و عقايد

.(فرد است. اين روشھا و دقت نظر علمی او بی ترديد نقش بسياری در مطالعات علمی امروز حافظه داشته است ( نوری ، 1383

ابينگھاوس موشكافانه مطالعات خود را در مورد حافظه آدمی انجام داد و رساله خود را تحت عنوان (( درباره حافظه )) در

سال( 1885 ) منتشر ساخت. او از خودش به عنوان آزمودنی استفاده می كرد. او به خود يك مجموعه از سيلابھای بی معنی را كه

شامل سه تايی ھای بی صدا، صدادار بودند، درسمی داد. او تصور می كرد كه سيلاب ھای بی معنی از آنرو كه ھيچ تداعی قبلی

آموخته شده ای نداشتند، برای آزمايش موارد بھتری بودند. تحقيقات انجام شده روی حافظه و يادگيری توسط ابينگھاوس، پاولف،

ثرندايك در آغاز سده بيستم شروع شد. مطالعات ابينگھاوس روش مند و علاوه بر آن حتی تجربی ھم بودند. او نشان داد كه چگونه

می توان حافظه آدمی را با دقت بررسی نمود و نيز چند رابطه مھم تجربی منحنی ھای يادداری و يادگيری را شناسايی كرد كه از

آزمون زمان سربلند بيرون آمده اند. توجھات نظری ابينگھاوس در مورد اين پديده ھا اثر زيادی روی تحقيقات بعدی نگذاشت اما او

بذر سنت تحقيق در مورد حافظه انسان را كاشت كه در نھايت مھمتر از تحقيقات يادگيری در حيوانات شد. ابينگھاوس روش ھای

.( تجربی برای مطالعه پديده ھای حافظه مانند منحنی يادداری و منحنی يادگيری را ارائه كرد ( شميسا ، 1380

1901 ) : اگرچه يك فيلسوف و نظريه پرداز بود ولی ھيچگونه آزمايش در رابطه با حافظه انسان انجام نداد؛ ) نظريه ويليام جيمز 1

ولی تأثير و نقش او در مطالعات در حافظه و توجه به آن حتی تا يك قرن بعد از او نيز ادامه داشته است. برای مثال تفكيك و تقسيم

او از حافظه به دو حافظه اوليه ( حضور روانشناختی ) 2 و حافظه ثانويه ( گذشته روانشناختی ) 3 را در ھفتاد سال پس از او

.روانشناسان شناختی دوباره زنده كردند و حافظه كوتاه مدت و حافظه بلند مدت ناميدند

حافظه اوليه به حالت فيزيكی حافظه مربوط می شود و فرد به آن ھوشياری و دسترسی دارد. در حالی كه حافظه ثانويه به اطلاعات

گذشته مربوط می شود و در ھوشياری فرد قرار ندارد. از ديدگاه جيمز تداعی و ارتباط بين اطلاعات بسيار مھم است و به اين اعتبار

او يك تداعی گرا به شمار می رود. به نظر او ھرچه اطلاعات با يكديگر ارتباط داشته باشند و ھرچه سرعتھای بيشتری به فرد داده

:شود اطلاعات بيشتری به ياد آورده می شود. او سه روش برای يادگيری پيشنھاد می كند

.روش مكانيكی  : يادگيری از كانالھای چھارگانه چشم، گوش، صدا و دستان. در اين روش تكرار و تمرين بسيار اھميت دارد ‐ 

.روش عقلانی  : در اين روش شيوه ھای منطقی و استدلال اھميت زيادی دارد 

1. James . v 2. Primary Memory 3. Secondary Memory

4. Mechanical Method 5. Judicious Method

روش ابتكاری  : كه از آن به حافظه تكنيكی تعبيرمی كند و علوم حاصل روش ‐ 

( ابتكاری اند (گراف و شاختر ، 1985

1974 ) : حافظه كوتاه مدت را حافظه كاری ناميد و برای آن تعريف دقيق تر و جامع تری پيشنھاد كرد. او ) نظريه آلن بدلی 2

پيشنھاد اتكينسون و شيفرين را، كه نقش يك نظام اجرايی كنترل كننده را برای حافظه كوتاه مدت قائل شدند، مطالعه و آزمايش كرد و

اھميت پردازش حافظه كوتاه مدت را

به عنوان حافظه كاری و عمل كننده در تكاليف شناختی نظير يادگيری، استدلال و درك معانی نشان داد. در مدل پيشنھادی او مفھوم

يكپارچه و شكل حافظه كوتاه مدت با مفھوم پيچيده تری از حافظه كاری چند مؤلفه ای جابجا شد. او در مطالعات خود از روش

تكاليف دوگانه استفاده كرد. در يك تكليف از ظرفيت حافظه كاری آزمودنی استفاده می شد در حاليكه تكليف ديگر به يادگيری استدلال

و درك معانی آزمودنی مربوط می شود. چنانچه تكليف دوم به تكليف اول بستگی داشته باشد يا به عبارتی ديگر حافظه كاری در

فعاليت ھای شناختی عالی تر نقش داشته باشد بايد اين انتظار را داشت كه اجرای ھمزمان اين دو تكليف به عملكرد يادگيری يا

استدلال فرد آسيب برساند و ھرچه تكليف حافظة كاری دشوارتر خود ( برای مثال فراخنای بيشتری از ارقام بايد به كار برده شود )

.تداخل با تكليف استدلال و يادگيری بيشتر خواھد بود

نتايج مطالعات او اين پيش بينی را تأييد كرد، ولی در عين حال نتايج نشان داد كه اعمال در يك نظام واحد نگاه داشته شوند. او يك

نظام اجرايی مركزیِ كنترل كننده را برای حافظه كاری پيشنھاد كرد كه زيرمجموعه ھای ديگری دارد. يكی از اين زير مجموعه ھا

كه بيش از بقيه موارد توضيح داده شده

1383/ ( است، نظام آوايی يا تلفظ است كه ذخيره اطلاعات آوايی كوتاه مدت را بر عھده دارد بدلی ( 1999

1. Ingenious Method 2.Baddeky

نظريه تجارب فراشناختی درباره حافظه : بزرگسالان نحوه بازبينی 1 دقيق يادآوری، سھولت يا مشكلی آنرا در استفاده از تجارب در

جھت تنظيم تلاش ھای راھبردھای حافظه ای را آموخته اند. فلاول و ولمن اين نتايج را به دست آورده اند كه كودك در حال رشد به

تدريج نحوه دريافتن حالات و وضع حافظه خود را با دقتی مناسب می آموزد و نيز درمی يابد كه دلالت رفتاری قرار داشتن در اين

حالت در مقابل حالت ديگر چيست. به موازاتی كه كودك نسبت به احساسات حلقه ای توجه بيشتری پيدا می كند بصيرت می يابد كه

يك واحد اطلاعاتی را ھيچگاه نياندوخته ولی واحدی ديگر جايی در حافظه دارد اما در حال حاضر در دسترس نيست فلاول و

1380/ ( ولمن( 1977

دلالت رفتاری در ھر دو مورد تلاش يا عدم تلاش برای بازيابی است. در مقابل ممكن است واحد اطلاعاتی ھم را به عنوان ماجرايی

نظرات شما عزیزان: